De bescherming van onze Natura 2000-gebieden: hoe doen we dat?

Sommige natuur is zo kwetsbaar en speciaal dat de bescherming op Europees niveau geregeld is. Zo worden in alle EU-lidstaten beschermde natuurgebieden aangewezen die samen het Natura 2000-netwerk vormen. Ook in Zuid-Holland liggen Natura 2000-gebieden die door de provincie nauwlettend in de gaten worden gehouden, verder worden verbeterd en worden beheerd. Dat doen we met onze interne collega’s op de afdeling Water en Groen, maar ook met externe partijen zoals andere overheden, terreinbeheerders en handhavingsdiensten. Maartje Liefting en Wendy Jesse zijn projectleider Natura 2000 bij de provincie Zuid-Holland. In dit interview vertellen ze over hun werk, de projecten die ze uitvoeren en de ontwikkelmogelijkheden bij de provincie.

Natura 2000 en Natuurnetwerk Nederland

De provincie Zuid-Holland is een maatschappelijke organisatie die taken uitvoert die te klein zijn voor het rijk en te groot voor de gemeenten. Denk aan het onderhouden en aanleggen van provinciale wegen, het behouden van erfgoed én het beheren en ontwikkelen van natuurgebieden. Een belangrijk onderdeel zijn de Natura 2000-gebieden: gebieden die zo bijzonder en kwetsbaar zijn dat de bescherming op Europees niveau is geregeld. Nederland telt in totaal ruim 160 Natura 2000-gebieden, waarvan er 21 (deels) in Zuid-Holland liggen. Alle Natura 2000-gebieden zijn onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland, afgekort ook wel NNN genoemd. Het NNN omvat ook andere bestaande en geplande natuurgebieden en waarborgt de kwaliteit van de aanwezige natuurwaarden. De bescherming van de Natura 2000-gebieden is nog strikter dan die van NNN. Er zijn hiervoor zelfs Europese doelen gesteld op het gebied van soorten-en habitatbehoud.

Team Zuid-Hollandse Delta

Bij natuurbehoud, zeker in de Natura 2000-gebieden, spelen veel actuele thema’s. Denk aan stikstofdepositie, verdroging van de duingebieden, klimaatverandering, weersextremen, exotenbeheer en biodiversiteit (belangrijk omdat dat iets zegt over de totale veerkracht van het hele ecosysteem). Onze collega’s op de afdeling Water en Groen krijgen dagelijks te maken met dit soort thema’s en maatschappelijke opgaven, zo ook onze collega’s Wendy Jesse en Maartje Liefting. Beiden hebben ze een achtergrond als ecoloog. Ze werken nu zo’n 1 à 1,5 jaar voor de provincie als projectleider en voeren allebei de regie over diverse Natura 2000-gebieden in Zuid-Holland. Maartje zet zich in voor het Haringvliet, Hollandsch Diep en Grevelingen. Wendy werkt voor Voornes Duin, Duinen Goeree & Kwade Hoek en de Voordelta.

Verantwoordelijk voor het beheer van natuurgebieden

Wendy: “In onze functie ben je namens de provincie verantwoordelijk voor het beheer van natuurgebieden. Je faciliteert beheerders en controleert ook of de gestelde doelen worden behaald. Doelen liggen er op het gebied van natuurbehoud, maar ook op het gebied van ontwikkeling en uitbreiding van natuur. Ik ben bijvoorbeeld naast mijn werk bij de provincie nog bezig met mijn promotie op het gebied van exotenbeheer; ook in Zuid-Holland speelt dat een belangrijke rol. Neem bijvoorbeeld de Japanse Duizendknoop, die exotische plant groeit overal en overwoekert ook natuurgebieden. De stikstofneerslag zorgt ervoor dat dit soort planten juist goed gedijen in de natuurgebieden en daar vormen ze een bedreiging voor de biodiversiteit. Andere planten krijgen zo geen kans meer. Wij kijken in dat soort gevallen dus met terreinbeheerders, zoals Zuid-Hollands Landschap (die succesvol het beheer van de Japanse Duizendknoop uitvoeren), Staatsbosbeheer of Natuurmonumenten, hoe we om kunnen gaan met dit soort zaken.”

Als we ons werk niet zouden doen

Maartje: “Maar naast terreinbeheerders werken we ook samen met andere externe partijen. Denk bijvoorbeeld aan Rijkswaterstaat, omdat veel van onze Natura 2000-gebieden bestaan uit water. Daarnaast werken we veel samen met omgevingsdiensten, zoals de Omgevingsdienst Haaglanden die bijvoorbeeld gaat over het verstrekken van natuurvergunningen, en Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid die zich bezighoudt met de handhaving van de wet natuurbescherming.” Wendy vult aan: “Ons werk en het werk van onze externe partners is dus erg belangrijk, ook breed-maatschappelijk gezien. Zouden we ons werk niet doen, dan is de kans groot dat natuurgebieden meer schade oplopen, worden sommige Delta-projecten niet uitgevoerd en kan dit consequenties hebben voor het verstrekken van natuurvergunningen.”

Het opstellen van beheerplannen

Maartje: “Ons werk is vooral belangrijk omdat het om enorm grote en bijzondere natuurgebieden gaat. Bovendien zijn de gebieden, waarbinnen ook prioritaire habitattypen voorkomen, ook erg divers. In de provincie Zuid-Holland vind je duingebieden, riviergebieden en veenweidengebieden. Elk gebied is anders en daarom is er voor elk gebied ook een ander beheerplan, waarin de doelen zijn uitgewerkt. In die beheerplannen staan beschrijvingen van de gebieden en alle afspraken die zijn gemaakt met alle betrokken partijen. Soms is het behoud van een natuurdoel voldoende, soms is uitbreiding nodig. En er staan ook andere afspraken in het beheerplan, bijvoorbeeld over bestaand gebruik van het gebied. Denk aan recreatie. Met een beheerplan wil je alle neuzen dezelfde kant op krijgen.”

Samenwerken met andere teams

“Het team Natura 2000 is de hoofdmotor van de beheerplannen, maar we werken intern ook samen met andere collega’s. Met het team NNN werken we bijvoorbeeld samen om te kijken of er koppelkansen zijn met de Natura 2000-gebieden. En met het team monitoring werken we samen voor het aanleveren van data voor bestaande en nieuwe beheerplannen’’, zegt Wendy. Maartje voegt toe: “Soms stemmen we ook zaken af met het team recreatie en water en ik werk regelmatig samen met de afdeling Projecten & Programma’s. Zo is er recent een heel stuk Natura 2000-gebied toegevoegd aan een van mijn gebieden. Dit wordt dan door Projecten & Programma’s begeleid en ingericht.”

Tiengemeten: een van de concrete resultaten

Maartje: “Het leuke aan dit werk is dat je ook echt resultaat ziet. Zelf werk ik pas 1 jaar voor de provincie, maar mijn voorganger heeft bijvoorbeeld gewerkt aan natuurontwikkeling op Tiengemeten – een eiland in het Haringvliet. Het doel was om het eiland terug te geven aan de natuur en daarvoor werken we samen met Natuurmonumenten. Een complex proces, waar we ons al vele jaren voor inzetten en waarvoor ik de komende jaren aan de slag ga om Tiengemeten verder tot bloei te laten komen.” Wendy: “Eens, het is inderdaad leuk om de concrete resultaten te zien. Wat ik verder leuk vind aan mijn werk is de diversiteit aan taken. De ene keer lees ik natuurdoel-analyses – analyses die aantonen wat er nog moet gebeuren en welke natuurdoelen al zijn behaald -, het volgende moment heb ik een overleg met bestuurders over stikstof. En morgen ga ik bijvoorbeeld op veldbezoek bij een terreinbeheerder of werk ik aan het goedkeuren van jaarverslagen waarin terreinbeheerders aangeven wat er is uitgevoerd qua beheer, zodat we het geld in een keer uit kunnen betalen.”

Politiek-bestuurlijke sensitiviteit en andere interne trainingen

“Je bent dus als projectleider wel altijd druk, maar je kunt wel echt het verschil maken omdat je politiek gezien dicht op het vuur zit. Dat was ik vanuit mijn wetenschappelijke achtergrond niet gewend”, zegt Maartje. “Gelukkig heb ik mij bij de provincie kunnen ontwikkelen, ook op politiek vlak. Je krijgt hier de mogelijkheid om verschillende interne trainingen te volgen. Zo hebben Wendy en ik bijvoorbeeld de training politiek-bestuurlijke sensitiviteit gevolgd.” Wendy: “Naast die interne cursussen, krijg je ook een persoonlijk ontwikkelbudget dat je in kunt zetten om jezelf nog verder te ontwikkelen via externe cursussen en opleidingen. Persoonlijke ontwikkeling is dus belangrijk bij de provincie. Dus aan onze nieuwe, toekomstige collega’s de boodschap: wil je jezelf ontwikkelen, veel verantwoordelijkheid krijgen en impact hebben, dan raden we je aan om te solliciteren. Wie weet word je wel onze nieuwe collega!”