Deze website gebruikt cookies die nodig zijn om de website te laten functioneren. Daarnaast gebruiken we cookies die op anonieme wijze het gebruik van de website bijhouden. Onze cookies dienen nadrukkelijk niet om je te volgen of om je iets te verkopen.
De provincie als beschermer, benutter en stimulator van cultuur en erfgoed
Hoe we als provincie cultuur en erfgoed in stand houden
Het is je vast niet ontgaan dat de provincie Zuid-Holland rijk is aan cultuur en erfgoed. Dit maakt onze omgeving mooier en veelzijdiger. Bovendien onderstreept het de Zuid-Hollandse identiteit. We delen onze cultuur en ons erfgoed met iedereen. Inwoners van Zuid-Holland, liefhebbers en toeristen kunnen ervan genieten. Door het nú te beschermen en te behouden, zorgen we ervoor dat iedereen hiervan kan genieten. Ook de volgende generaties. Maarten Koenders en Willemijn Rozemuller werken binnen bureau Cultuur en Vrije Tijd aan diverse projecten om dit mogelijk te maken. In dit artikel vertellen zij over de rol van de provincie binnen Cultuur en Vrije Tijd, gaan ze in op hun werk en projecten en vertellen ze waarom ook jij aan de slag zou moeten gaan binnen dit toffe vakgebied.
Breed scala aan cultuurtaken
Het beleid voor cultureel erfgoed binnen de provincie is veelzijdig. De provincie is onder andere verantwoordelijk voor thema’s als werelderfgoed, rijksmonumenten, bijzondere provinciale cultuurlandschappen, archeologie en toerisme. Maarten vertelt: “Binnen ons bureau werken we met ongeveer 30 mensen die allemaal een passie hebben voor thema’s die met cultuur en erfgoed te maken hebben. Deze mensen zijn onderverdeeld in verschillende teams bij bureau Cultuur en Vrije Tijd. Ik zit in het team Erfgoed en Ruimte. Wij geven bijvoorbeeld advies bij plannen voor woningbouw of nieuwe wegen in beschermde erfgoedgebieden. We adviseren over hoe zo’n plan kan worden uitgevoerd met respect voor een oud landgoed of archeologie. We hebben ook een team Monumenten. Die teamleden kijken bijvoorbeeld naar de restauratie, onderhoud en eventuele nieuwe functies (herbestemming) van afzonderlijke rijksmonumenten zoals molens, kerken en boerderijen. Ook is er een Archeologie team, team Erfgoedlijnen, team Toerisme en team Cultuurparticipatie. Bij ons kun je breed aan de slag.”
Willemijn vult aan: “Zelf zit ik in team Archeologie. Bij team archeologie beschermen we ons Zuid-Hollandse archeologisch erfgoed, maken we archeologie zichtbaar en beleefbaar voor een breed publiek en delen we archeologische kennis. In ons provinciaal archeologisch depot worden de vondsten en documentatie van opgravingen opgeslagen, en soms uitgeleend, indien er opgegraven moet worden. Echter, we laten vondsten liever in de grond zitten als dit mogelijk is.”
Hoewel Willemijn en Maarten ieder in andere teams, hebben al die teams een gezamenlijke taak. Willemijn vertelt: “De taken die we als provincie hebben met betrekking tot erfgoed, zijn gecentreerd rondom de drie B’s, namelijk: Beschermen, Benutten en Beleven van cultureel erfgoed. Beschermen houdt bijvoorbeeld in dat er restauraties worden uitgevoerd om verval tegen te gaan. Of dat nieuwe woningen moeten passen in een historisch dorp of landschap. Benutten gaat om nieuwe bestemmingen vinden van rijksmonumenten, waar iemand uit ons bureau op adviseert. Of het stimuleren van archeologie als inspiratiebron voor ruimtelijke plannen. En het beleven gaat erover dat mensen, inwoners van Zuid-Holland of toeristen, deelgenoot worden van de cultuur. Dit kan door ze in staat te stellen erfgoed te bezoeken, ze ervan te kunnen laten genieten of er iets van te leren.”
Aan de slag met publieksbereik archeologie
Maarten en Willemijn werken elk aan een eigen thema binnen cultuur. Zo houdt Willemijn zich onder andere bezig met het betrekken van publiek bij archeologie. Willemijn: “Vijf jaar geleden begon ik bij de provincie als ondersteuner bij archeologie. Ik wist nog niet zo veel van archeologie af, maar ik rolde steeds meer in dat wereldje van zowel archeologie als erfgoed. Het is mooi om mensen met erfgoed bezig te zien en ik raakte er zelf ook enthousiast door. Zo kreeg ik steeds meer interesse in publieksbereik en participatie in de archeologie. Dat waren de twee aspecten die ik het leukste vond en waar ik iets mee wilde.”
Mensen moeten betrokken worden bij archeologie, juist omdat het niet altijd zichtbaar en openbaar is, waardoor de waarde er niet altijd van wordt ingezien. Willemijn zegt: “Tot nu toe was erfgoed, en zeker archeologie, vooral gericht op het beschermen en behouden. Nu komt steeds meer de sociale waarde van erfgoed centraal te staan. Maar hoe dit kan worden gedaan binnen de archeologie, binnen de regels die er al zijn, kan lastig zijn. Er zijn wel allerlei mogelijkheden om publiek op de hoogte te stellen van archeologie. We proberen het publieksbereik te vergroten door bijvoorbeeld het inzetten van subsidies. Daarmee kunnen we onder andere tentoonstellingen en deelname aan archeologische opgravingen organiseren. We organiseren dit soort dingen echter niet vanuit de provincie. Je kunt ons meer zien als de aanjagers. We zijn nu bezig met beleid over hoe we beter kunnen anticiperen op de regelgeving. Het is een mooi en uitdagend project waar ik de komende tijd mee aan de slag ga!”
Erfgoed gebruiken bij maatschappelijke transities
Maarten heeft in zijn loopbaan bij de provincie al aan diverse thema’s binnen Cultuur en Vrije Tijd gewerkt, maar momenteel legt hij de focus op erfgoed en ruimte. Maarten vertelt: “In mijn rol zorg ik ervoor dat de waardevolle cultuurhistorische landschappen en bebouwingen herkenbaar blijven, als er daar een nieuwe ontwikkeling is. Neem bijvoorbeeld Kinderdijk. Dat is een molencomplex van 19 historische windmolens. Het is aangewezen als één van de vier werelderfgoederen in Zuid-Holland. Hier komen veel toeristen op af. We willen dat de molens en de omgeving in goede staat blijven, maar we willen ook dat er voldoende gelegenheid is om de molens te bezichtigen. Als je wilt dat toerisme hier wordt gestimuleerd, moet je ervoor zorgen dat er bijvoorbeeld een bezoekerscentrum staat en er een plek is waar je een goede routing voor de toeristen aanbrengt door het complex. Er moet ook een plek zijn waar de bussen kunnen parkeren die de toeristen naar de locatie brengen. Dit is spannend, want hoe je bouw je een nieuw bezoekerscentrum in een gebied dat op de lijst van Werelderfgoed staat? Je moet er dan rekening mee houden dat het erfgoed niet wordt aangetast én ervoor zorgen dat het gebied goed kan blijven functioneren.
Verder houd ik mij ook bezig met de vraag hoe je erfgoed het beste kunt betrekken bij grote maatschappelijke veranderingen, bijvoorbeeld de energietransitie, woningbouw of meer ruimte voor water en natuur. Hiervoor maken we gebiedsbiografieën voor bijzondere plekken in Zuid-Holland. Bij zo’n biografie voegen we richtlijnen en toekomstscenario’s toe die laten zien hoe je erfgoed kunt gebruiken bij grote veranderingen. Een voorbeeld van zo’n verandering is de Leendert de Boerspolder: een klein veenweidepoldertje in het beschermde cultuurlandschap van de Kagerplassen. Hier zocht Hoogheemraadschap Rijnland ruimte voor extra waterberging. Na onderzoek en goed overleg is toen in 2015 dat poldertje onder water gezet, met behoud van de oude polderkade. De plek van dat poldertje is daardoor veranderd, maar de identiteit en het karakter van de grotere gebied van de Kagerplassen is behouden.”
Erfgoed als identiteit van Zuid-Holland
Willemijn en Maarten zijn het er allebei over eens dat het behouden en het beschermen van cultureel erfgoed belangrijk is voor de identiteit van Zuid-Holland. Maarten vertelt: “Erfgoed laat bijvoorbeeld zien wie we zijn en wat we zijn. Zeker in een provincie als Zuid-Holland waar praktisch elke vierkante meter door de mens is vormgegeven. Per regio verschilt het ook wat we hebben gebouwd of hoe het landschap is gemaakt. Neem de Hoeksche Waard met zijn open zeekleipolders en monumentale dijken, of de verdichte landgoederenzone van Den Haag – Wassenaar met landhuizen, parken en villawijken. Mensen worden blij van dit soort erfgoedplekken, omdat je het verhaal wat eraan verbonden is nog kunt zien, voelen en beleven.”
Willemijn vult aan: “Erfgoed maakt ook deel uit van onze leefomgeving. Als je een oud historisch object opeens weghaalt uit bijvoorbeeld een stad, tast dat je leefomgeving aan. Is het dan nog wel je stad? Mensen hechten hier waarde aan of hebben herinneringen hieraan. Een deel van de identiteit van de stad zou dan wegvallen, omdat een object dat er misschien al eeuwen stond, opeens is verdwenen. Daarom zie ik erfgoed ook als groot onderdeel van de identiteit van Zuid-Holland.”
De taken die we als provincie hebben, zijn allemaal gecentreerd rondom de drie B’s, namelijk: Beschermen, Behouden en Beleven van cultureel erfgoed."
Afstoffen dat imago!
Dat jongeren binding maken en behouden met cultuur en erfgoed is volgens Maarten en Willemijn erg belangrijk. Veel jongeren kunnen erfgoed als saai en stoffig ervaren, maar dat hoeft zeker niet het geval te zijn. Willemijn gaat hier dieper op in: “Op het moment lijkt toch vooral de oudere generatie waarde te hechten aan erfgoed, bijvoorbeeld als bezoekers of vrijwilligers. Maar het erfgoed is van ons allemaal. Het zegt wat over ons verleden, over ons heden en kan ons helpen in de toekomst. Dit wordt helaas erg weinig gezien. Bij het vorige provinciaal jeugddebat was het onderwerp ‘afstoffen van erfgoed’ één van de discussies onder jongeren. Hoe maken we het erfgoed voor kinderen en jongeren leuk en interessant? Uiteindelijk doen wij ons werk ook voor de jeugd. Zij gaan er later profijt van hebben dat alles er nog in goede staat is. Voor hen en hun kinderen moeten we ervoor zorgen dat het erfgoed niet zal verdwijnen.”
Verliezen van erfgoed
Er zou van alles mis kunnen gaan als de provincie niet haar rol zou pakken binnen het thema cultuur en erfgoed in Zuid-Holland. Willemijn stelt: “Ik denk dat heel veel van het erfgoed dan verloren zou gaan. Andere partijen hebben dan de vrije hand en zouden het erfgoed kunnen vervangen voor iets anders wat niet van cultuurhistorische waarde is.”
Ook Maarten denkt dat erfgoed niet zomaar bewaard blijft zonder hulp van de overheid. Hij geeft aan: “De provincie heeft een belangrijke rol in het beschermen, benutten en het laten beleven van erfgoed. Gemeenten staan bijvoorbeeld al jaren onder druk om meer te gaan bouwen. Wij als provincie kunnen vanuit ons beleid voor ruimtelijke kwaliteit en erfgoed aangeven waar en hoe dat kan, zonder dat het erfgoed in de omgeving wordt aangetast. Zo zijn we bijvoorbeeld streng als het gaat om nieuwe woonwijken in het Groene Hart. Vanwege de waardevolle open cultuurlandschappen is daar heel beperkt ruimte om te bouwen.”
Gevoel en passie voor het vak
Zowel Willemijn als Maarten werken beide met veel plezier aan hun opgaven binnen Cultuur en Erfgoed. Allebei vinden zij het een mooi en divers vakgebied om in te werken en raden zij vakgenoten aan om zeker eens een kijkje te nemen bij de provincie als werkgever. Maarten vertelt: “Ik werk intussen al ruim 25 jaar voor de provincie aan cultuur en erfgoed en heb al veel verschillende projecten gedaan. Het is ook nooit saai. Dat klinkt misschien cliché, maar het is echt zo. Je bent namelijk niet alleen maar achter je bureau bezig met subsidieverlening of administratieve taken. In mijn ogen kun je hier dingen oppakken waar je hart sneller van gaat kloppen als je net als Willemijn en ik besmet bent met liefde voor geschiedenis, ruimtelijke kwaliteit en cultuur. We vinden het in het team belangrijk dat je gevoel en passie voor het werk hebt en dat je ook affiniteit hebt met het werkveld. Als dat zo is, dan kun je bij provincie echt met fantastische dingen aan de slag en samen met collega’s plannen bedenken en uitvoeren.”
Ook Willemijn beaamt dit en zegt: “Iedereen in ons team is bevlogen en enthousiast over thema’s die met cultuur of erfgoed te maken hebben. Dat heeft ook invloed op je eigen werkplezier. Ik vind het leuker als collega’s net zo gedreven zijn. Daarbij is het mooi om voor de provincie met cultuur en erfgoed aan de slag te gaan, omdat je daarmee direct werkt aan de toekomst, bijvoorbeeld hoe erfgoed er later uit gaat zien en welke rol dit dan speelt. Maar je zorgt er ook voor dat volgende generaties er van kunnen genieten en er optimaal gebruik van kunnen maken. Dat is het mooie aan ons werk.”